مقدمه ای درباره قطعات آسانسور
هر آسانسور برای عملکرد مناسب شامل بخش‌های مختلفی می‌شود. در تقسیم بندی کلی می‌توان این بخش‌ها را به اسکلت، بخش مکانیکی و بخش الکتریکی تقسیم کرد. قسمت اسکلت آسانسور را می‌توان شامل کابین آسانسور و فضاهای مورد نیاز برای نصب قطعات سنگین آن دانست. بخش مکانیکی شامل موتور و گیربکس و ترمز و سایر قسمت‌های سهیم در تولید نیروی محرکه و ایمنی آسانسور دانست. بخش الکتریکی آسانسور نیز خود به دو بخش کلی تقسیم می‌شود. نخستین قسمت تامین کننده انرژی مورد نیاز موتور آسانسور و تغذیه قسمت‌های مختلف آسانسور و بخش دوم نیز شامل قسمت‌های کنترلی و پردازشی می‌شود. در ادامه به تفصیل به بررسی هر بخش می‌پردازیم.
کابین آسانسور
کابین آسانسور قسمتی است که افراد یا بار در داخل آن قرار می‌گیرد و بین طبقات جابجا می‌شود. ابعاد کابین با توجه به ظرفیت آن متفاوت است و می‌توان برای زیبایی ظاهر آن از جنس‌های متفاوتی برای طراحی داخلی کابین استفاده نمود. کابین از اجزای مختلفی تشکیل‌شده است. قسمتی که بدنه کابین را نگه می‌دارد که با نام یوک یا استراکچر شناخته می‌شود. دیواره خارجی کابین که از جنس فولاد ساخته می‌شود. دیواره داخلی کابین که معمولا بسته به نوع تزیینات داخلی از جنس‌های متفاوتی ممکن است ساخته شود. کفشک‌های کابین که برای هدایت کابین در داخل چاه آسانسور و جلوگیری از برخورد کابین آسانسور در هنگام حرکت با دیوار استفاده می‌شوند. برای حفاظت از آسانسور از ترمز ایمنی یا ترمز اضطراری استفاده می‌شود که بر روی یوک آسانسور نصب می‌شود.
درب آسانسور
بر روی آسانسورها دو درب نصب می‌شود. یکی از درب‌ها مربوط به کابین هستند و بر روی آن نصب می‌شوند تا در هنگام حرکت کابین در بین طبقات از خطرات احتمالی برای سرنشینان آسانسور جلوگیری به عمل آید. دومین درب به درب طبقات معروف است. این درب بر روی ورودی آسانسور در هر طبقه نصب می‌شود تا زمانی که کابین در طبقات دیگر قرار دارد از سقوط افراد در داخل چاه آسانسور جلوگیری به عمل آید. درب کابین انواع مختلفی دارد. از جمله درب‌های آسانسور می‌توان به درب لولایی که باید توسط کاربر باز و بسته شود، درب تلسکوپی که به‌صورت اتوماتیک باز و بسته می‌شود و درب سانترال که به صورت کشویی از دو طرف و به صورت اتوماتیک باز و بسته می‌شود.
ریل آسانسور
برای هدایت کابین آسانسور و جلوگیری از منحرف شدن و برخورد با دیوار از ریل‌ها استفاده می‌شود. ریل همچنین وظیفه هدایت وزنه تعادل را نیز بر عهده دارد. همچنین ریل‌ها وظیفه کنترل کابین را در هنگام عملکرد سیستم ترمز اضطراری را بر عهده دارند. ریل‌ها به ساختمان متصل می‌شوند و باید دارای استحکام بالایی باشند.
نیروی محرکه
حرکت کابین در بین طبقات مختلف با روش‌های متفاوتی انجام می‌شود که به کاربرد و هدف ما از استفاده آسانسور بستگی دارد. در این مقاله بر در مورد آسانسورهای کششی صحبت می‌کنیم. در آسانسورهای کششی نیروی محرکه مورد نیاز برای جابجایی کابین توسط یک الکتروموتور تامین می‌شود. موتور آسانسورها به دو دسته گیربکس دار و بدون گیربکس تقسیم می‌شوند. در موتورهای گیربکس دار شفت موتور به ورودی یک گیربکس متصل می‌شود تا با استفاده از تعدادی چرخ‌دنده قدرت موتور افزایش و سرعت آن تا حدی کاهش یابد. موتورهای گیربکس دار آسانسور در دو نوع یک سرعته و دوسرعته تولید می‌شوند. موتورهای گیربکس دار دوسرعته با دو سری سیم‌پیچ تولید می‌شوند. یکی از سیم‌پیچ‌ها پرسرعت و سری دیگر آن کم‌سرعت است. برای راه‌اندازی کابین آسانسور ابتدا جریان در سیم‌پیچ پرسرعت برقرار می‌شود و کابین شروع به حرکت می‌کند. با نزدیک شدن کابین به طبقه موردنظر جریان سیم‌پیچ پرسرعت قطع و جریان سیم‌پیچ کم‌سرعت برقرار می‌شود. با این روش کابین سطح مورد انتظار با سرعت کمی حرکت می‌کند و بعد از هم‌تراز شدن کف کابین با طبقه جریان سیم‌پیچ قطع و ترمز فعال می‌شود.
در موتورهای گیربکس دار تک سرعته کنترل سرعت حرکت کابین توسط کنترل ولتاژ و فرکانس برق اعمال‌شده به موتور انجام می‌شود. در این روش در هنگام شروع حرکت رفته‌رفته فرکانس برق موتور افزایش می‌یابد تا به مقدار نامی خود برسد و پس از نزدیک شدن به طبقه موردنظر فرکانس برق موتور رفته‌رفته کاهش می‌یابد تا آسانسور متوقف شود. ویژگی استفاده از این روش راه‌اندازی بسیار نرم و توقف بدون تکان و لرزش است. با استفاده از این روش عمر مفید موتور آسانسور نیز تا حد زیادی افزایش می‌یابد.
در موتورهای بدون گیربکس شفت خروجی موتور مستقیما به فلکه متصل می‌شود و دیگر گیربکسی در کار نیست. با این روش مستقیما کابل‌های آسانسور به حرکت درمی‌آیند بنابراین سرعت حرکت کابین افزایش‌یافته و نیاز به انرژی کمتری برای جابجایی آسانسور داریم.
فلکه کششی
در آسانسورهای کششی برای به حرکت درآمدن کابین آسانسور از سیم بکسل و وزنه تعادل استفاده می‌شود. یک سر سیم بکسل ها به کابین آسانسور و سر دیگر آن‌ها به وزنه‌های تعادل متصل می‌شود. برای حرکت کردن باید نیروی تولیدی موتور به سیم بکسل ها انتقال یابد برای این منظور سیم بکسل ها از روی یک چرخ گردان که فلکه کششی نامیده می‌شود عبور می‌کنند و با چرخیدن فلکه کششی کابین جابجا می‌شود.
ترمز ایمنی
برای تضمین سلامت سرنشینان آسانسور و همچنین عملکرد بدون ریسک آسانسورها یک ترمز ایمنی بر روی یوک آن‌ها نصب می‌شود. عملکرد این ترمز به‌گونه‌ای است که با تجاوز سرعت حرکت کابین از مقداری از پیش تعیین‌شده ترمزها فعال‌شده و باعث توقف کابین می‌شود. این سرعت از پیش تعیین‌شده می‌تواند مقدارهای متفاوتی داشته باشد اما معمولا برابر با 115% سرعت نامی آسانسور انتخاب می‌شود. رسیدن سرعت حرکت کابین به این مقدار به معنای سقوط آزاد کابین است بنابراین اگر به هر دلیلی کابین رهاشده و به‌صورت آزادانه سقوط کند با فعال شدن ترمز اضطراری کابین متوقف شده و از وارد آمدن خسارات جانی و مالی جلوگیری به عمل می‌آید. ترمزهای ایمنی انواع مختلفی دارند که پرکاربردترین آن‌ها شامل ترمز ایمنی دو کفشک ترمز متحرک، یک کفشک ترمز ثابت و یک رولر و یک کفشک ترمز ثابت و دو رولر می‌شود.
فلای ویل
فلای ویل در آسانسورها به منظور حرکت دادن دستی کابین مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر در هنگام حرکت کابین جریان برق قطع شود یا برای آسانسور مشکلی پیش بیاید شخصی که در داخل کابین آسانسور باشد درواقع گیرکرده و هیچ کاری نمی‌تواند انجام دهد. به منظور رهایی افراد داخل کابین باید ابتدا آن را تا یکی از طبقات بالا آورده یا پایین فرستاد تا امکان خروج افراد فراهم شود. برای حرکت دستی کابین بین طبقات می‌توان از فلای ویل استفاده کرد. فلای ویل یک چرخ است که بر روی موتور آسانسور نصب می‌شود.
گاورنر
گاورنر تجهیزی است که در قسمت‌های بالایی آسانسور و معمولا در نزدیکی فلکه کششی آسانسور نصب می‌شود و وظیفه آن فعال کردن ترمز ایمنی آسانسور است. عملکرد گاورنر به این صورت است که توسط سیم بکسل به چرخش درمی‌آید و با افزایش سرعت حرکت آسانسور و با استفاده از نیروی گریز از مرکز گاورنر، ترمزهای ایمنی را فعال می‌کند و باعث جلوگیری از سقوط آسانسور می‌شود.
سیم بکسل و وزنه تعادل
برای حرکت آسان‌تر و نیاز به نیروی کمتر برای جابجایی کابین آسانسور از وزنه‌های تعادل استفاده می‌شود. این وزنه‌های تعادل در سمت مقابل کابین و در انتهای دیگر سیم بکسل متصل می‌شوند. سیم بکسل مجموعه‌ای از سیم‌ها و کنف است که فرمی خاص به دورهم پیچیده شده‌اند و توانایی تحمل وزنهای زیادی را دارد. سیم بکسل به این صورت ساخته می‌شود که در ابتدا چند سیم به دورهم پیچیده می‌شوند و یک استراند را به وجود می‌آورند و سپس چند استراند به دور یک کنف پیچیده می‌شوند و یک سیم بکسل را به وجود می‌آورند. برای راه‌اندازی آسانسورها معمولا از سیم بکسل 8*19 استفاده می‌شود.
سیستم فرمان آسانسور
همانند تمامی سیستم‌های برقی آسانسور نیز برای عملکرد مناسب نیاز به تامین کننده انرژی دارد. انرژی مورد نیاز آسانسورها توسط یک تابلو فرمان تامین می‌شود. در داخل این تابلو از تجهیزات مختلفی برای قطع و وصل برق یا حفاظت در مقابل اتصالی یا افزایش جریان نصب شده است. کنترل آسانسور نیز توسط همین تابلو و به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. در نسل قدیمی تابلو فرمان آسانسور به وسیله رله و کنتاکتور ساخته می‌شد اما به دلیل معایب این سیستم، از رده خارج شده و دیگر آسانسورها با این روش اجرا نمی‌شوند، اما همچنان می‌توان آسانسورهای قدیمی که به این روش اجرا شده‌اند را دید. دیگر روش‌های اجرای تابلو فرمان با استفاده از PLC است. روش دیگر کنترل نیز با استفاده از مدارات دیجیتالی است. امروزه بیشتر آسانسورهای خانگی با استفاده از مدارات دیجیتالی کنترل می‌شوند.
برای کنترل آسانسورها به تجهیزاتی که موقعیت کابین و پارامترهای دیگر را به واحد کنترل گزارش دهند نیاز است. از تجهیزاتی که موقعیت کابین را گزارش می‌دهد میکرو سوئیچ است. در هر طبقه میکرو سوئیچ‌هایی قرار داده‌شده است تا در صورت وجود کابین در آن طبقه یا عبور کابین از آن طبقه به واحد کنترل گزارش ارسال شود. برای فراخوانی آسانسور به طبقات مختلف نیز کلید احضار قرار داده‌شده است که با فشردن آن‌ها واحد کنترل متوجه می‌شود که آسانسور به کدام طبقه فراخوانی شده است.
فتوسل و سنسور وزن
فتوسل از تجهیزاتی است که به منظور تامین ایمنی کاربران آسانسور در کابین آن استفاده می‌شود. فتوسل یک مقاومت حساس به نور است که در ورودی کابین قرار داده می‌شود و وظیفه آن تشخیص موانع میان درب‌ها و جلوگیری از بسته شدن درب‌های آسانسور در صورت وجود مانع است. از جمله دیگر تجهیزات ایمنی استفاده‌شده در سیستم آسانسور سنسور وزن است که وزن موجود در کابین را اندازه‌گیری می‌کند و در صورت تجاوز از مقدار مجاز از حرکت آسانسور جلوگیری می‌کند.
برای ایجاد هوای مطبوع در کابین آسانسور از تهویه استفاده‌شده است تا بتوان جریان هوا را در کابین آن ایجاد کرد. ازآنجاکه کابین کاملا بسته است و هیچ راه نفوذ نوری به داخل آن وجود ندارد از یک سیستم روشنایی نیز در داخل کابین بهره گرفته‌شده است.
